La botiglia del lacc
Da ü mis, töte i matine, l’éra là
al portù de Sant’Agata, precisa
ai sèt e mèsa; la sunàa, decisa,
ol campanèl. Rümùr
de ciàv e cadenàs. Sènsa parlà
(urmai l’éra ü laùr
che l’düràa de tat tép), ol portinér
l’ghe tülìa fò di mà
la botiglia del lacc e l’ghe dàa ’ndré
chèla vöda de iér.
Sèmper issé dal dé
ch’i ìa menàt in presù l’ünech sò s-cèt.
Ol prim dé, veramènt,
l’gh’ìa fàcc ü cèrto efèt
a troàs lé de fò de la presù:
la s’éra ardada in gir, töta ergognusa,
piéna amò del spaènt
d’ìl vést a portà vià; quando ’l portù
l’s’éra dervìt, a la donèta ansiusa
de saì, ‘l guardia, che l’ne sia negóta,
a l’ gh’à dìcc sul che se la gh’éra ergóta
de portàga, l’avrèss püdìt…«Pòss mia
vèdel?». «Nò, per intàt».
«E ghe dài de mangià?». «Cèrto». «Cosè?»
«’L pà, la minèstra…». «E ’l lacc?». «Chèl nò». «Signùr,
come faràl?». «Perchè?»
«Ol lacc a l’ghe piasìa,
pò l’éra a’ ‘mpó malàt…».
«Bé, portéghel pör vu; l’faró passà…».
«Oh gràssie, gràssie de sto gran faùr!».
E la donèta l’éra ‘ndàcia vià
rassegnada e contéta;
e issé töte i matine ghe parìa
de lacià amò ‘l sò s-cèt che, lé l’la sia,
l’éra inocènt, compàgn
de quando, desdòt agn
passàcc, lé stèssa la gh’ìa dàcc la éta.
Quat trebülà ‘n chèl mis! Quat ispetà
fò di pórte de tate aütorità!
Quate preghiére, quate implorassiù!
“L’ me öte, siòr; a l’crède:
ol mé s-cèt l’è ü bù zùen; chi pól conòss
ü s-cèt, mèi de la mama?”. In conclüsiù,
scarse promèsse: “Vède…
Faró chèl póch che pòss…”.
öna ólta i gh’ìa dìcc
che ‘l sò Pierì , con quatr’ o sich compàgn,
l’ìa metìt vià di s-ciòp, di münissiù,
e i éra stacc tradìcc
de vü de lur… Ü s-cèt de desdòt agn,
come ‘l sò, che l’ gh’ìa pura
a tègn indòss a’ dóma ü temperì?
La s’éra dàcia , alura,
amò con magiùr léna, per s-ciarì
la “malintesa”… “Ghe domande mé,
se i völ, come l’è stàcia;
l’ pöl miga vèss bösiér co la sò mama!”
Bune paròle de rispòsta: “Sé,
l’vedrì quando i ve ciama;
intàt avì passiènsa…”
Ma nissü che volsèss de dìga in fàcia
chèla che la püdìa vèss la conseguènsa
de l’acüsa. La sìa: gh’éra de mès
i todèsch. I gh’ìa dìcc: “A l’è malfà
a parlà ‘nsèm con lur…”
Vergü i gh’ìa fàcc paròla d’ü procèss;
ma ‘n conclüsiù, convinta che ün erùr
l’ fö ss la resù de tót, in de sò mènt,
la s’éra rassegnada infì a spetà
che ü dé l’ turnèss a cà
ol sò s-cèt, che de cèrt l’éra inocènt.
Öna matina, dóca, l’éra là
co la botiglia solita. Che céra
l’à fàcc a edìla, ‘l guardia. Cósa gh’éra?
“Vegnì de dét”, l’à fàcc.
L’à tacàt a tremà
la póvra dòna. “Ciàpel miga ol lacc,
stamatina?”. Chèl óter: “Vegnì dét”.
E lé, stremida: “Völei ligàm sö,
pò a’ mé?”. “parlé coi guardie, là zó ‘n fónd”.
La credìa de ’ndà n’tèra, a ògne pass:
«La ciàpei lur, incö,
ol lacc per ol mé s-cèt?». E chèla zét
(sèt o òt segondì) no i fà che ardàs,
sènsa dèrv bóca… Lé la se confónd:
«Fòrse ài miga capìt?». Ü, finalmènt:
«Portéghel là ai todèsch», a l’ghe respónd.
«’Ndoè?». «Là ’n chèla stansa».
(E ghe la ’nsègna). La póvra donèta,
la và dét a belase, per creansa;
gh’è di üficiài ch’i parla tra de lur,
e ’n d’ü cantù la spèta…
Po’, quando ’n fì i s’è rincorzìcc de lé,
ü, in italià, l’ghe dis cosa la öl.
E lé: «S’i fà ’l faùr:
sto lacc per ol mé fiöl…».
’L todèsch, infastidìt: «Ah sé? Chi él?».
«Ol tal di tai». E l’óter: «Bé, portél
al cimitéro…». E l’tira inàcc a scriv.
La dòna, vergognusa, la domanda:
«Scüse, siòr, l’ài portàt
in d’ön’ótra presù, de chèla banda?».
’L todèsch: «Cos’ói de div!
(l’fà brösch e indiferènt). M’l’à füsilàt
stanòcc…». La dòna la rodóla zó,
come mórta, per tèra; la se spaca
la botiglia del lacc. Nissü i se möv;
l’ischissa, ü di todèsch, con töta fiaca,
’l butù del campanèl. Cór i guardià,
i nòs-cc, s’intènd: i è lé ch’i se comöv
a la scéna …E ’l todèsch “Portì de là
’sta dòna”; l’dis e valsa sö gnal’ có.
I l’à metida zó sö ’n d’ü sofà,
’n de l’ölésse del capo. L’aquaéta!
Èco che i gh’à dervìt
Per fórsa i decc: i l’è zó! Sà ‘mpó de asìt:
Sbroféla sö! A l’passa ’l capelà
De la presù…Oh la dà sègn de éta!
“Coragio! L’ghe fa ’l prêt. E lé “’Ndo sói?”.
“’N mà del Signùr” ol prét a l’ghe réspond.
E lé “Signùr, Signùr come farói
sensa ’l mé s-cét? Lü l’éra töt al mónd
per mé!” Dòpo, füriosa:
“Vòi vèdel! Indó él? Chi l’ l’à copàt?”.
Ol prét: “L’è ’n Paradìs. “A l’ só chè l’éra
tat bu, ma ’n che manéra
l’ài dóca füsilàt?”.
La se calma ü momènt, e po la vusa:
“Portém al cimitero; vòi vedìl,
vòi brassàl fò, Signùr, perché, perchè?
l’éra issé sae!…” Ol prét, col vis ismórt,
L’böta là quach parole de confórt:
“L’é mórt cumpàgn dü sant, e mé pòss dil
Che l’ó assistìt…”. “Cosè?
(la fà la mama) sö, l’me dighe alura:
Pòer is-cèt, gh’àl vüt pura?
Cos’àl dicc? M’àl ciamàt? Vülìel vedìm?”
“Bé, stì calma, e ve l’dighe”. “Parle piö”.
“Stanòcc, ai dò, i m’à dicc de preparàl.
Só ’ndàcc là, l’ó ciamàt;
gh’ó domandàt se l’gh’ìa vergót de dìm
Nò. (L’sìa negota). Fò: “Sét confessàt
da tant tép?” A l’sìa mia cosa dì sö.
A l’m’à giürat: “O facc negót de mal”.
“La nòsta età l’è ’n di mà al Signur”,
gh’ó dicc. (Oh che laùr
che s-cèpà ’l cör, a vèd
che l’à de mör, pié de salüte, ü s-cèt).”
La dòna la soféga
i làcrime e la fà: “Sö, l’faghe prèst
lè öna mama che préga;
a l’me scónde negót, a l’dighe ’l rest!”.
Ol prêt: “A l’à facc töt de bu cristià;
l’à perdunàt a töcc; l’öltém pensér
lè stacc per vu: l’à ülit l’öltem piassér
de mé…”. “Gh’l’àl facc?”. “Só dré che ghe l’fó adèss”.
“Cos’él?”. “Chèl de pregàv
de pians miga per lü, de rassegnàv,
ma de prega ’l Signor per lü, chèl sé”.
La póvra dòna l’ne pöl piö, la s-ciòpa:
“Öna mama, piàns miga! Ah, se l’saèss!
Come fói , póer is-cèt, a dàga ascólt?
No, la mé crus l’è tròpa…”.
Ol prêt al piàns a’ lü: “Sö, vardé ’n vólt;
pensì che ’n Paradìs a l’vederé…”
La póvra mama la và zó ’n zenöcc
e la dìs, dopo d’ì sügat zó i öcc:
“Signùr, ve préghe che l’sia ’ncö chèl dé!…”
al portù de Sant’Agata, precisa
ai sèt e mèsa; la sunàa, decisa,
ol campanèl. Rümùr
de ciàv e cadenàs. Sènsa parlà
(urmai l’éra ü laùr
che l’düràa de tat tép), ol portinér
l’ghe tülìa fò di mà
la botiglia del lacc e l’ghe dàa ’ndré
chèla vöda de iér.
Sèmper issé dal dé
ch’i ìa menàt in presù l’ünech sò s-cèt.
Ol prim dé, veramènt,
l’gh’ìa fàcc ü cèrto efèt
a troàs lé de fò de la presù:
la s’éra ardada in gir, töta ergognusa,
piéna amò del spaènt
d’ìl vést a portà vià; quando ’l portù
l’s’éra dervìt, a la donèta ansiusa
de saì, ‘l guardia, che l’ne sia negóta,
a l’ gh’à dìcc sul che se la gh’éra ergóta
de portàga, l’avrèss püdìt…«Pòss mia
vèdel?». «Nò, per intàt».
«E ghe dài de mangià?». «Cèrto». «Cosè?»
«’L pà, la minèstra…». «E ’l lacc?». «Chèl nò». «Signùr,
come faràl?». «Perchè?»
«Ol lacc a l’ghe piasìa,
pò l’éra a’ ‘mpó malàt…».
«Bé, portéghel pör vu; l’faró passà…».
«Oh gràssie, gràssie de sto gran faùr!».
E la donèta l’éra ‘ndàcia vià
rassegnada e contéta;
e issé töte i matine ghe parìa
de lacià amò ‘l sò s-cèt che, lé l’la sia,
l’éra inocènt, compàgn
de quando, desdòt agn
passàcc, lé stèssa la gh’ìa dàcc la éta.
Quat trebülà ‘n chèl mis! Quat ispetà
fò di pórte de tate aütorità!
Quate preghiére, quate implorassiù!
“L’ me öte, siòr; a l’crède:
ol mé s-cèt l’è ü bù zùen; chi pól conòss
ü s-cèt, mèi de la mama?”. In conclüsiù,
scarse promèsse: “Vède…
Faró chèl póch che pòss…”.
öna ólta i gh’ìa dìcc
che ‘l sò Pierì , con quatr’ o sich compàgn,
l’ìa metìt vià di s-ciòp, di münissiù,
e i éra stacc tradìcc
de vü de lur… Ü s-cèt de desdòt agn,
come ‘l sò, che l’ gh’ìa pura
a tègn indòss a’ dóma ü temperì?
La s’éra dàcia , alura,
amò con magiùr léna, per s-ciarì
la “malintesa”… “Ghe domande mé,
se i völ, come l’è stàcia;
l’ pöl miga vèss bösiér co la sò mama!”
Bune paròle de rispòsta: “Sé,
l’vedrì quando i ve ciama;
intàt avì passiènsa…”
Ma nissü che volsèss de dìga in fàcia
chèla che la püdìa vèss la conseguènsa
de l’acüsa. La sìa: gh’éra de mès
i todèsch. I gh’ìa dìcc: “A l’è malfà
a parlà ‘nsèm con lur…”
Vergü i gh’ìa fàcc paròla d’ü procèss;
ma ‘n conclüsiù, convinta che ün erùr
l’ fö ss la resù de tót, in de sò mènt,
la s’éra rassegnada infì a spetà
che ü dé l’ turnèss a cà
ol sò s-cèt, che de cèrt l’éra inocènt.
Öna matina, dóca, l’éra là
co la botiglia solita. Che céra
l’à fàcc a edìla, ‘l guardia. Cósa gh’éra?
“Vegnì de dét”, l’à fàcc.
L’à tacàt a tremà
la póvra dòna. “Ciàpel miga ol lacc,
stamatina?”. Chèl óter: “Vegnì dét”.
E lé, stremida: “Völei ligàm sö,
pò a’ mé?”. “parlé coi guardie, là zó ‘n fónd”.
La credìa de ’ndà n’tèra, a ògne pass:
«La ciàpei lur, incö,
ol lacc per ol mé s-cèt?». E chèla zét
(sèt o òt segondì) no i fà che ardàs,
sènsa dèrv bóca… Lé la se confónd:
«Fòrse ài miga capìt?». Ü, finalmènt:
«Portéghel là ai todèsch», a l’ghe respónd.
«’Ndoè?». «Là ’n chèla stansa».
(E ghe la ’nsègna). La póvra donèta,
la và dét a belase, per creansa;
gh’è di üficiài ch’i parla tra de lur,
e ’n d’ü cantù la spèta…
Po’, quando ’n fì i s’è rincorzìcc de lé,
ü, in italià, l’ghe dis cosa la öl.
E lé: «S’i fà ’l faùr:
sto lacc per ol mé fiöl…».
’L todèsch, infastidìt: «Ah sé? Chi él?».
«Ol tal di tai». E l’óter: «Bé, portél
al cimitéro…». E l’tira inàcc a scriv.
La dòna, vergognusa, la domanda:
«Scüse, siòr, l’ài portàt
in d’ön’ótra presù, de chèla banda?».
’L todèsch: «Cos’ói de div!
(l’fà brösch e indiferènt). M’l’à füsilàt
stanòcc…». La dòna la rodóla zó,
come mórta, per tèra; la se spaca
la botiglia del lacc. Nissü i se möv;
l’ischissa, ü di todèsch, con töta fiaca,
’l butù del campanèl. Cór i guardià,
i nòs-cc, s’intènd: i è lé ch’i se comöv
a la scéna …E ’l todèsch “Portì de là
’sta dòna”; l’dis e valsa sö gnal’ có.
I l’à metida zó sö ’n d’ü sofà,
’n de l’ölésse del capo. L’aquaéta!
Èco che i gh’à dervìt
Per fórsa i decc: i l’è zó! Sà ‘mpó de asìt:
Sbroféla sö! A l’passa ’l capelà
De la presù…Oh la dà sègn de éta!
“Coragio! L’ghe fa ’l prêt. E lé “’Ndo sói?”.
“’N mà del Signùr” ol prét a l’ghe réspond.
E lé “Signùr, Signùr come farói
sensa ’l mé s-cét? Lü l’éra töt al mónd
per mé!” Dòpo, füriosa:
“Vòi vèdel! Indó él? Chi l’ l’à copàt?”.
Ol prét: “L’è ’n Paradìs. “A l’ só chè l’éra
tat bu, ma ’n che manéra
l’ài dóca füsilàt?”.
La se calma ü momènt, e po la vusa:
“Portém al cimitero; vòi vedìl,
vòi brassàl fò, Signùr, perché, perchè?
l’éra issé sae!…” Ol prét, col vis ismórt,
L’böta là quach parole de confórt:
“L’é mórt cumpàgn dü sant, e mé pòss dil
Che l’ó assistìt…”. “Cosè?
(la fà la mama) sö, l’me dighe alura:
Pòer is-cèt, gh’àl vüt pura?
Cos’àl dicc? M’àl ciamàt? Vülìel vedìm?”
“Bé, stì calma, e ve l’dighe”. “Parle piö”.
“Stanòcc, ai dò, i m’à dicc de preparàl.
Só ’ndàcc là, l’ó ciamàt;
gh’ó domandàt se l’gh’ìa vergót de dìm
Nò. (L’sìa negota). Fò: “Sét confessàt
da tant tép?” A l’sìa mia cosa dì sö.
A l’m’à giürat: “O facc negót de mal”.
“La nòsta età l’è ’n di mà al Signur”,
gh’ó dicc. (Oh che laùr
che s-cèpà ’l cör, a vèd
che l’à de mör, pié de salüte, ü s-cèt).”
La dòna la soféga
i làcrime e la fà: “Sö, l’faghe prèst
lè öna mama che préga;
a l’me scónde negót, a l’dighe ’l rest!”.
Ol prêt: “A l’à facc töt de bu cristià;
l’à perdunàt a töcc; l’öltém pensér
lè stacc per vu: l’à ülit l’öltem piassér
de mé…”. “Gh’l’àl facc?”. “Só dré che ghe l’fó adèss”.
“Cos’él?”. “Chèl de pregàv
de pians miga per lü, de rassegnàv,
ma de prega ’l Signor per lü, chèl sé”.
La póvra dòna l’ne pöl piö, la s-ciòpa:
“Öna mama, piàns miga! Ah, se l’saèss!
Come fói , póer is-cèt, a dàga ascólt?
No, la mé crus l’è tròpa…”.
Ol prêt al piàns a’ lü: “Sö, vardé ’n vólt;
pensì che ’n Paradìs a l’vederé…”
La póvra mama la và zó ’n zenöcc
e la dìs, dopo d’ì sügat zó i öcc:
“Signùr, ve préghe che l’sia ’ncö chèl dé!…”
